Νησί της Εύβοιας

Η αρχαία πόλη της Ιστιαίας βρισκόταν κοντά στην ίδια τοποθεσία με τη σημερινή πόλη της Ιστιαίας, στη βόρεια Εύβοια. Σύμφωνα με τον μύθο, το όνομά της το οφείλει στη νύμφη Ιστιαία, κόρη του Υριέα και της Αλκυόνης, αδερφής του Ωρεού. Η μορφή της Αλκυόνης φαίνεται σε διάφορα νομίσματα της πόλης που έχουν βρεθεί.

Η ιστορία της πόλης χάνεται στα βάθη των αιώνων. Σύμφωνα με τον μύθο ο Έλλοπας, γιος του Ίωνα, ίδρυσε στη βόρεια Εύβοια την Ελλοπία και βασίλευσε στη χώρα. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, του αρχαίου γεωγράφου Στράβωνα, άποικοι του δήμου Ιστιαίων της Αττικής, κατοίκησαν στη περιοχή της αρχαίας Ιστιαίας και ονόμασαν την αποικία τους Ιστιαία.

Η πρώτη γραπτή αναφορά στην Ιστιαία γίνεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, όπου αναφέρεται σε αυτή ως "πολυστάφυλος", δηλώνοντας την ευημερία και τον πλούτο της περιοχής στα αμπέλια. Η Ιστιαία έλαβε μέρος στους Τρωικούς Πολέμους με αρχηγό τον Ελεφήνορα Χαλκωδοντιάδη, ηγεμόνα των Αβάντων και βασιλέα της Χαλκίδας. Άνηκε στο Κοινό των Ευβοέων, συμμαχία μεταξύ των μεγαλύτερων πόλεων της Εύβοιας, με κοινή εξωτερική πολιτική και νόμισμα, ενώ κατά τη διάρκεια του Ληλάντιου Πολέμου, η Ιστιαία πήρε το μέρος της Ερέτριας.

Κατά τη διάρκεια των Μηδικών Πολέμων, η Ιστιαία ήταν με το μέρος των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας του Αρτεμισίου αν και δεν αποδεικνύεται από τον κατάλογο των πλοίων. Μετά την υποχώρηση του ελληνικού στόλου, οι Πέρσες λεηλάτησαν την Ιστιαία και εγκαταστάθηκαν εκεί για τρεις μήνες περίπου.

Μετά την νίκη επί των Περσών, η Ιστιαία έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Το 450 π.Χ. φέρεται σε φορολογικούς καταλόγους της Αθήνας ότι είχε πληρώσει φόρο 980 αττικές δραχμές. Η Ιστιαία μαζί με άλλες πόλεις της Εύβοιας και χάρη στην καθοδήγηση των Σπαρτιατών, επαναστατούν κατά της Συμμαχίας. Οι Ιστιείς αιχμαλώτισαν ένα αθηναϊκό πλοίο και σκότωσαν όλους τους αιχμαλώτους. Η αντίδραση των Αθηναίων ήταν άμεση. Ο Περικλής κινήθηκε εναντίον της Ιστιαίας, την κατέλαβε και επανέφερε το δημοκρατικό πολίτευμα ενώ εκδίωξε τους κατοίκους της στη Χαλκιδική. Εγκατέστησε 2000 κληρούχους Αθηναίους και Ευβοείς σε νέα πόλη, τον Ωρεό. Μετά την εκδίωξη των κατοίκων της, η Ιστιαία ερημώθηκε και ο Ωρεός έγινε το νέο κέντρο της περιοχής. Μετά την λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, και εφόσον η πόλη περιήλθε στη Σπάρτη, οι κάτοικοι της Ιστιαίας επέστρεψαν στη πατρίδα τους.

Η αρχαία Ιστιαία δεν ήταν χτισμένη στη θέση της σημερινής αλλά 2 χλμ δυτικά, στην πλαγιά του όρους Τελέθριο. Η σημερινή πόλη άρχισε να αναπτύσεται με το όνομα Ξηροχώρι, λίγο πριν την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Λίγο πριν την ελληνική επανάσταση ήταν υπό τον έλεγχο του Αλή Πασά όπου και παρέμεινε μέχρι την δολοφονία του το 1822.

Η πόλη επαναστάτησε στις 8 Μαϊου 1821 κατά των Τούρκων χωρίς επιτυχία. Η οριστική προσάρτηση στο Ελληνικό κράτος έγινε το 1833, μαζί με την υπόλοιπη Εύβοια. Έκτοτε η Ιστιαία ήταν η πιο σημαντική πόλη της Βόρειας Εύβοιας. Το όνομα Ξηροχώρι το κράτησε μέχρι και το 1913, οπότε και έγινε Ιστιαία.